Odredjene veterinarske procedure moraju se vršiti pod anestezijom (stomatologija, carski rez, hirurgija, kao i neke dijagnostičke metode kao što su rendgen, CT, magnetna rezonanca, endoskopija, kateterizacija, ultrazvuk...).
Jednostavno rečeno, anestezija je lekovima izazvano stanje, gde se nivo svesti i osećaja Vašeg ljubimca kontroliše tako da on ne oseća bol, uplašenost, agresiju. Ovim lekovima se reguliše budnost i osigurava mirovanje životinje.
Lekovi kojima se anestezija postiže uglavnom se daju injekciono (lidokain, propofol, ketamin, morfin, butorfanol, midazolam), ili inhalatorno preko maske za disanje (gasna anestezija: izofluran, sevofluran) i uglavnom se koriste za oržavanje životinje u anesteziji kod dužih hirurških procedura. Uz ove lekove, često se daju i lekovi za smirenje, protiv povraćanja, za snižavanje krvnog pritiska, protiv aritmije srca, za opuštanje muskulature, infuzije i drugi medikameti u zavisnosti od vrste procedure i zdravstvenog stanja, ili efekta koji se želi postići.
 |
| Svaki ljubimac bar jednom tokom svog života bude u anesteziji |
Postoje dve vrste anestezije:
Lokalna anestezija - gde se medikamentoznom terapijom u podešenoj dozi osigurava da pacijent potpuno ne oseća bol, ali da pritom svest ostane očuvana;
i opšta (totalna) anestezija - gde se pored isključivanja receptora za bol postiže i regulisano gašenje svesti ljubimca.
Lokalna anestezija sa sobom nosi najmanji rizik od komplikacija. Lek se aplikuje lokalno, najčešće pod kožu, u mišić, ili u zglob gde i deluje. Rizik koji pri tome može nastati je neadekvatni nagli imunološki odgovor životinje (anafilaktički šok - gde organizam prepoznaje lek kao alergen i razvija žestoku reakciju), ili ukoliko veća količina leka dospe u krvni sud kože, ili mišića gde je aplikovan i tada ispoljava svoj efekat na ceo organizam i vitalne organe, što nije poželjno.
Totalna (opšta) anestezija se izvodi u hirurškoj sali i zahteva više pripreme, medikamenata, stručnosti i znanja, budući da je mnogo komplikovanija za izvodjenje i ima više faza (pre-operativne pripreme, sama procedura i njeno održavanje, kao i post-operativni tretman).
Pripreme za totalnu anesteziju
Pre svake opšte anestezije savetuje se vlasnicima da ne daju hranu svom ljubimcu 12 sati pre anestezije, obrate pažnju na vreme velike i male nužde ljubimca, obaveste veterinara kada su svom ljubimcu poslednji put dali lek protiv povraćanja, protiv zgrušavanja krvi, antibiotik, antihipertenziv, ili hormonski preparat.
Pre hirurške intervencije u opštoj anesteziji neophodno je da pacijent uradi pre-opeartivnu pripremu koja podrazumeva novije laboratorijske analize krvi i urina, pregled EKG-a, opšti pregled veterinara i, u zavisnosti od vrste hirurgije i bolesti, rendgenski snimak.
 |
| Kontrola i analize su neophodan prvi korak koji se sprovodi pre uvodjenja u anesteziju |
Pre-operativne pripreme u operacionoj sali se sprovode u zavisnosti od tipa i dužine anestezije, i uglavnom uključuju davanje lekova za smirenje, protiv povraćanja, protiv bolova, za opuštanje muskulature, infuziju, antibiotik, inhibitore agregacije trombocita i sl. Takodje spremaju se setovi lekova koji se najčešće upotrebljavaju kao anti-šok terapija, za regulaciju krvnog pritiska, za regulaciju disanja, protiv aritmije srca, protiv krvarenja i sl.
Anestezija
Aplikuju se predhodno preračunate doze anestetika i pristupa se izvodjenju procedure uz konstantan monitoring vitalnih parametra i reakcije organizma. Svaki od medikamenata se u svakom trenutku može dozno korigovati ukoliko je to neophodno u cilju oržavanja anestezije.
Post-operativno se vrše procedure kao što su: saveti vlasniku koji se tiču higijensko-dijetetskog režima, terapija bola nesteroidnim lekovima, upotreba antibiotika, eventualna antikoagulantna terapija i dezinfekcija.
 |
| Operaciona sala Panvet veterinarske stanice - Subotica. Izvor: Panvet Facebook (@panvetsubotica) |
Mi svakako ne želimo da naši ljubimci osećaju bol i agoniju kad god je to moguće i u ogromnoj većini slučajeva sve prođe bez ikakvih problema, ipak kao i svaka druga procedura - anestezija nosi sa sobom odredjene komplikacije i rizike.
Rizici anestezije
Do sada smo uvideli važnost i masovnost anestezije kao procedure u veterini. Rizik naravno postoji i u korelaciji je sa drugim vitalnim parametrima i pojedinostima kao što su srčane mane, starost životinje, infekcije, paraziti, dijabetes, loša krvna slika, gojaznost, oboljenja jetre, mozga, pluća i bubrega, kao i u posebnim stanjima kao što je trudnoća, ili porođaj.
Takođe, vremenska dužina anestezije korespondira sa brojem komplikacija u toku sprovodjenja procedure - kratkotrajne i lokalne anestezije nose značajno manji rizik od dugotrajnih i totalnih anestezija.
 |
| Sveobuhvatna priprema za anesteziju je prvi i najbitniji korak svake hirurške procedure. Foto: Panvet Instagram (@pan_vet) |
Studije koje su se bavile tematikom totalne anestezije potvrdjuju da 1 od 9 pasa i mačaka ima komplikacije tokom totalne anestezije koje se ispoljavaju u vidu poremećaja disanja, rada srca, poremećaja srčanog ritma, pada/skoka krvnog pritiska, nastanka tromba, pada telesne temperature, pojačanog krvarenja, potpunog gašenja svesti - kome, i nemogućnosti budjenja.
Većina ovih stanja brzo se primeti na monitoru tokom izvodjenja hirurgije i uz adekvatne medikamente (antidot, anti-šok terapija, kiseonik, infuzija) organizam se brzo dovodi u stanje koje je potrebno za nastavak hirurgije.
Svaka dvadeseta takva komplikacija se može završiti smrtnim ishodom kod zdravih pasa (oko 1:200 svih totalnih anestezija), a svaka deveta kod zdravih mačaka (oko 1:90 svih totalnih anestezija).
Kod bolesnih pasa i mačaka, zdravih kunića i egzotičnih vrsta, smrtni ishod usled komplikacija anestezije je još veći (oko 1 od 60 ukupnih anestezija).*
Specifičnosti anestezije
Kod konja je smrtnost u toku anestezije redja, budući da se većina procedura koje iziskuju anesteziju izvode kombinovanjem lokalnih anestetika i injekcionih opoida koji samo omamljuju životinju, ali ona ostaje u stojećem stavu (takozvana "lagana" anestezija).
Mali sisari kao što su kunići, miševi, morski prasići, zbog toga što brže gube toplotu u odnosu na veće sisare tokom anestezije predstavljaju poseban izazov, jer niža telesna temperatura dovodi do poremećaja metabolizma anestetika i dovodi do povećanog rizika od komplikacije. Takodje je teže kod njih naći krvne sudove pod krznom za aplikaciju anestetika.
Ptice se uglavnom podvrgavaju gasnoj anesteziji, čak i za rutinske dijagnostičke procedure, koje ne bi trebalo da bude dugotrajne. Preporuka je da ni inače dugotrajne ortopedske intervencije kod ptica ne traju duže od sat vremena, jer se značajno povećava eventualni rizik od komplikacija. Gmizavci mogu danima spavati i biti pod uticajem anestetika zbog svog sporog metabolizma.
Odredjene rase pasa kao što su buldozi anatomski predodredjeno imaju probleme sa disanjem, što može otežati izvodjenje i održavanje anestezije i povećati rizik od komplikacije.
Ginekološke, a posebno porodjajne hirurgije, zbog promena u metabolizmu ženke, kao i hormonskog statusa mogu dovesti do rizičnih komplikacija, kako za jedinku, tako i za plod. Često takva stanja mogu dobiti potpuno nepredvidjen tok i ishod pored svih neophodnih priprema i predostrožnosti.
Zbog svega navedenog vrlo je važno ispoštovati odredjeni procedure pripreme i izvodjenja anestezije, kao i adekvatno upoznati vlasnika sa svim mogućnostima terapije.
 |
| Endoskopija je jedna od dijagnostičkih procedura koja zahteva opštu anesteziju ljubimca. Izvor: Panvet Facebook (@panvetsubotica) |
Operaciona sala u PANVET-u opremljena je sa endoskopom, poseduje gasnu anesteziju, elektro-skalpel, elektrotom, sukcionu pumpu, ultrazvuk za stomatologiju, mašinu za stomatološke intervencije, opremu za monitoring anesteziranih pacijenata svih veličina i starosti, kao i prateću antidot i antišok terapiju. Operacije se uglavnom izvode u opštoj anesteziji, nekad i lokalnoj, ili regionalnoj anesteziji uz obaveznu i adekvatnu terapiju bola, a sva pre-operativna priprema pacijenta takodje se u celini obavlja u našoj ambulanti. Vlasnik je dužan da potpiše saglasnost o uvodjenju u anesteziju pre izvodjenja procedure, kao i izjavu da je svestan potencijalnog rizika anestezije i hirurške procedure kojoj se pacijent podvrgava, a u predhodnom dogovoru sa veterinarom.
*Gaynor J.S.; et al.; Dunlop C.I. Wagner A.E. (1 January 1995). "Complications and mortality associated with anesthesia in dogs and cats.". Journal of the American Animal Hospital Association 34 (1): 13–17.
